Dialoog en mensenrechten centraal op OSCE-herfstzitting in Istanboel

Van 17 tot 19 november 2025 vond in Istanboel de 23ste herfstzitting van de Parlementaire Assemblee van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OSCE) plaats, naar aanleiding van 50 jaar Helsinki Final Act. Ongeveer 200 parlementsleden uit 53 deelnemende staten en vertegenwoordigers van de Mediterrane partnerlanden kwamen er samen om te spreken over vrede en veiligheid, regels gebaseerde wereldhandel en de bescherming van mensenrechten in een tijd van groeiende onzekerheid. Allessia Claes nam aan de zitting deel, samen met N-VA-collega’s Peter De Roover en Katrijn Van Riet.

Vanaf de opening werd sterk de klemtoon gelegd op een rechtvaardige vrede in Oekraïne en op een duurzaam vredesperspectief in het Midden-Oosten, gebaseerd op de erkenning van twee staten. Sprekers verwelkomden de recente vooruitgang in het vredes- en verzoeningsproces tussen Armenië en Azerbeidzjan en benadrukten dat politieke dialoog het krachtigste instrument blijft om conflicten vreedzaam op te lossen.

De conferentie stond in het teken van “The OSCE at 50: Revitalizing Multilateralism through Dialogue and Co-operation”. Turkije werd geprezen als historische pleitbezorger van diplomatie en dialoog, en als symbolische gastheer in dit jubileumjaar. De voorzitter van de OSCE-Parlementsvergadering, Pere Joan Pons, wees op de ernstige uitdagingen voor de Europese veiligheid, in het bijzonder de Russische aanvalsoorlog tegen Oekraïne en het aanhoudende geweld in Gaza. Tegelijk riep hij op tot moed, verantwoordelijkheid en hernieuwd geloof in multilaterale samenwerking.

Een belangrijk besluit was de toetreding van de OSCE-Parlementsvergadering tot de International Coalition for the Return of Ukrainian Children. Daarmee wil de Assemblee bijdragen aan internationale samenwerking om een einde te maken aan de onwettige ontvoeringen en deportaties van Oekraïense kinderen en hun terugkeer naar huis te verzekeren. De speciale gezant voor deze kwestie benadrukte dat bij elke stap het belang van het kind en het VN-Kinderrechtenverdrag centraal moeten staan.

Daarnaast kwamen migratie en terrorismebestrijding aan bod in ad-hoccommissies, en werd samen met de OSCE-vertegenwoordiger voor de vrijheid van de media gedebatteerd over het toenemende anti-mediadiscours en de rol van parlementen bij het beschermen van journalisten.

Tijdens de parlementaire conferentie werden drie grote themablokken behandeld. De eerste sessie focuste op dialoog, bemiddeling en vertrouwen in een context van oorlog en spanningen. Dialoog werd omschreven als de kernopdracht van de OSCE-Parlementsvergadering, met bijzondere aandacht voor Oekraïne, waar de basisprincipes van de OSCE zwaar worden geschonden en de gevolgen van mislukte diplomatie bijzonder zichtbaar zijn.

De tweede sessie ging over regels gebaseerde wereldhandel. Sprekers wezen op de gevaren van het politiseren van energie- en graanexport en het toenemende gebruik van verdeel-en-heersstrategieën. In plaats daarvan moet worden ingezet op vertrouwen, transparante afspraken en “strategische connectiviteit”, onder meer via infrastructuur- en energiecorridors binnen de OSCE-regio. Klimaatverandering, gewapende conflicten en geopolitieke rivaliteit werden aangehaald als factoren die de fundamenten van open handel ondermijnen en multilaterale samenwerking verdringen door kortzichtige bilaterale deals.

De derde sessie stond volledig in het teken van menselijke waardigheid: “Human Dignity First: Protecting Lives, Upholding Rights, and Supporting Families and Communities”. In conflictsituaties en crisissen moeten kinderen, gezinnen en kwetsbare groepen centraal staan. Internationale humanitaire normen en collectieve actie zijn noodzakelijk om de humanitaire gevolgen van conflicten te beperken.

Herhaaldelijk werd ook opgeroepen tot de vrijlating van drie onwettig vastgehouden OSCE-medewerkers – Vadym Golda, Maxim Petrov en Dmytro Shabanov. Parlementsleden werden aangemoedigd om alle beschikbare instrumenten binnen hun eigen parlementen en regeringen te gebruiken om voor hun vrijlating te pleiten.

De slotdag stond in het teken van het Mediterrane Forum, dat zich vooral boog over de situatie in het Midden-Oosten, en in het bijzonder in Gaza. In een open debat, met deelname van 24 parlementsleden uit 14 landen, werd de recent afgekondigde stopzetting van de vijandelijkheden en de vrijlating van gijzelaars verwelkomd, maar tegelijk aangedrongen op blijvende diplomatieke inspanningen. Er werd verwezen naar recente VN-rapporten die ernstige bezorgdheid uiten over mogelijke genocide in de bezette Palestijnse gebieden.

De noodzaak van onmiddellijke humanitaire toegang, bescherming van burgers en een geloofwaardig vredesproces werd onderstreept. Parlementsleden benadrukten dat er geen duurzame vrede mogelijk is zonder rechtvaardigheid, en pleitten voor een tweestatenoplossing gebaseerd op soevereiniteit en gelijkheid. De veiligheidscontext in het Midden-Oosten werd in verband gebracht met de bredere OSCE-regio, waarbij onder meer de rol van Iran, de fragiele situatie in Libanon, de evolutie in Syrië en de nood aan een nieuw politiek proces in Libië aan bod kwamen.

Sprekers verwelkomden ook de recente VN-Veiligheidsraadresolutie 2803, die een vredesplan voor Gaza onderschrijft, een Board of Peace voor de heropbouw van de Gazastrook instelt, de inzet van een internationale stabilisatiemacht autoriseert en de oprichting van een Palestijns uitvoerend comité voorziet om het dagelijks bestuur in Gaza op te nemen. Daarnaast werd gewezen op de kansen van groene energie en duurzame ontwikkeling voor de Middellandse Zee-regio en op de toekomstige EU-“Pact for the Mediterranean” als mogelijk inspiratiekader voor de OSCE.

De herfstzitting in Istanboel maakte duidelijk dat dialoog, regels gebaseerde samenwerking, de bescherming van kinderen, gezinnen en kwetsbare groepen en respect voor de menselijke waardigheid onmisbaar zijn voor vrede en veiligheid in Europa en zijn buurlanden.